Trần Hồng Phong Blog: Nước Mỹ chia rẽ do chính sách và thực thi quyền hành pháp của tổng thống Trump

Trump muốn nước Mỹ "vĩ đại trở lại", nhưng các chính sách của ông chưa thực sự phát huy hiệu quả, lại gây chia rẽ thêm lớn trong nội bộ Mỹ (minh hoạ của Chat GPT)

Trần Hồng Phong

Trong vòng chưa tới 6 tháng kể từ ngày đặt tay lên quyển Hiến pháp tuyên thệ nhậm chức tổng thống, chính sách và cách hành xử của tổng thống Trump đang gây chia rẽ nội bộ nước Mỹ, ngày càng sâu sắc, tính cực đoan gia tăng, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng kinh tế – chính trị – quyền lực toàn cầu của Mỹ. Nước Mỹ lủng củng nội bộ là cơ hội tuyệt vởi để các siêu cường khác tăng cường vị thế, điều chỉnh chính sách đầu tư, phát triển theo hướng giảm phụ thuộc vào Mỹ. Phải chăng tổng thống Trump không thực sự là người đủ tài giỏi và sáng suốt, để có thể đem sự "vĩ đại trở lại" cho nước Mỹ như ông tuyên bố?

Bùng phát biểu tình ở Los Angesles

Biểu tình bùng phát tiềm ẩn bất ổn tại Mỹ (minh hoạ của Chat GPT)

Ngày 6–9/6/2025, các cuộc biểu tình bùng phát ở Los Angeles, Paramount và Compton (California), nhằm phản đối hoạt động đột kích của ICE vào ngày 6/6/2025, theo thống kê của Wikipedia, thu hút hơn 1.000 người biểu tình ban đầu.

Ngày 7/6, Tổng thống Trump ký lệnh giao liên bang hóa Vệ binh Quốc gia California (National Guard), điều động thêm 2.000 lính dưới quyền điều khiển trực tiếp liên bang, kèm 700 thủy quân lục chiến trên trạng thái “high alert”.

Đây là lần đầu tiên kể từ 1965, Vệ binh Quốc gia bị điều động liên bang sang tiểu bang mà không qua sự chấp thuận của Thống đốc – lần gần nhất là thời kỳ phong trào dân quyền ở Alabama.

Số liệu và tình hình thực tế ngày 10/6/2025

1.000+ biểu tình viên (ngày 6/6) – quy mô biểu tình lan rộng với 4.100 lính Vệ binh và 700 Marines được điều động tổng cộng.

Trên 150 người bị bắt, hơn 72 vụ phá hoại, có ít nhất 3 người biểu tình và 6 binh lính bị thương, cùng ít nhất 5 phóng viên bị thương.

Tình hình chưa thực sự được kiểm soát.

Căn cứ pháp lý: Hiến pháp và Luật liên bang

Trump viện dẫn Title 10 – U.S.C. § 331–335, cho phép tổng thống liên quân hóa National Guard để “dập tắt nổi loạn” hoặc bảo vệ tài sản người liên bang.

Tuy nhiên, Posse Comitatus Act 1878 cấm quyền lực liên bang sử dụng quân đội để trấn áp dân, trừ khi áp dụng Insurrection Act 1807, nhưng Trump chưa áp dụng đạo luật này.

Việc vượt quyền không thông qua Thống đốc California (Gavin Newsom) được cho là vi phạm Tu chính án thứ 10, theo đó quyền lực của liên bang không thể lấn át chủ quyền tiểu bang.

California đã nộp đơn kiện tổng thống Trump lên Toa án liên bang khu vực. Nhiều khả năng Toà án tối cao liên bang sẽ phải đưa ra phán quyết cuối cùng.

Quan điểm của các nhân vật nổi tiếng

Thống đốc Gavin Newsom (California): “Đây là hành động vi hiến, lạm dụng quyền lực, và cường quyền phương hại chủ quyền tiểu bang” (20 tiếng trấn an vũ trang ngày 8/6).

Thị trưởng Karen Bass (Los Angeles): Cho rằng sự kiện LA trở thành “vùng thử nghiệm quyền lực quân sự liên bang” gây hoang mang và phản kháng ngay cả trong dân địa phương.

Cựu Tư lệnh Vệ binh – Đại tá Randy Manner: Cảnh báo đây là “hành động chính trị hóa quân đội, làm suy yếu truyền thống quân trung lập”.

Chuyên gia ACLU – Hina Shamsi: “Đây là lạm quyền nguy hiểm, quân đội không nên đàn áp thường dân”.

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper: Phê phán việc triển khai quân đội là vi hiến; cảnh báo rằng chỉ nên dùng như biện pháp cuối cùng, và Washington hiện không nằm trong tình huống đó.

Thượng nghị sĩ Chuck Schumer (D–NY): Kêu gọi Trump “trả lại National Guard cho chính phủ tiểu bang,” đồng thời cảnh báo về xu hướng độc tài hóa.

Trong khi đó, nhiều thành viên nội các và Chủ tịch Hạ viện ủng hộ tống thống Trump.

Hệ quả – xu hướng – ảnh hưởng

Khía cạnh	Hệ quả & xu hướng
Nội bộ chính trị	Chia rẽ sâu sắc giữa liên bang – tiểu bang, phe “law & order” và phe “bảo vệ dân chủ”, nhen nhóm căng thẳng chính trị lâu dài.
Pháp quyền	Nguy cơ thay đổi nguyên tắc tam quyền, tạo tiền lệ quyền lực tổng thống vượt giới hạn, hỗ trợ tham vọng quyền lực mềm, nguy cơ “đặc quyền quốc gia.”
Quân – dân	Quân đội ngày càng bị kéo vào chính trị; sự trung lập truyền thống suy giảm, gây tổn hại đến mối quan hệ giữa quân – thường dân.
Kinh tế & tài chính	Thị trường phản ứng bằng cách tìm nơi trú ẩn an toàn (vàng, trái phiếu); doanh nghiệp cảnh giác với môi trường chính sách không ổn định.
Toàn cầu & đồng minh	Uy tín Mỹ giảm sút, các đồng minh lo ngại tính ổn định lâu dài; các đối thủ như Trung Quốc, Nga có cơ sở thúc đẩy Mỹ xuống vai trò trung tâm quyền lực mềm.

Nhận định

Hành động có dấu hiệu vượt giới hạn lịch sử – pháp lý – chính trị và gây tranh cãi của tổng thống Trump là minh chứng rõ ràng cho xu hướng cực đoan hóa quyền lực tổng thống, có dấu hiệu “quân sự hóa nội chính” của Mỹ. Nếu các diễn tiến không bị kiềm chế bằng biện pháp pháp lý, trong bối cảnh Trump tiếp tục tiến lên không e ngại, hậu quả không chỉ ảnh hưởng đến nước Mỹ mà có thể làm thay đổi trật tự quốc tế, giảm vị thế quyền lực toàn cầu và làm xói mòn cơ chế kiểm soát quyền lực dân chủ.
....

Các chính sách gây tranh cãi của Trump

Cực đoan hóa chính sách nhập cư và trục xuất cưỡng bức

Chính sách trục xuất hàng loạt: Sau đợt ICE đột kích California tháng 6/2025 và kết hợp với chiến dịch “catch-and-revoke” để “dừng sinh viên ủng hộ Palestine”, hơn 2.000 visa sinh viên quốc tế bị hủy đến giữa tháng 5/2025; một số sinh viên bị trục xuất ngay cả khi chỉ vi phạm nhỏ như vượt tốc độ hoặc đăng tải trên mạng xã hội.

Hình ảnh quân sự và cưỡng chế: Chuyến trục xuất còn sử dụng máy bay quân sự và còng tay; người nhập cư bị trói và cưỡng chuyến giữa cao-trung nơi biên giới Mỹ-Trung Mỹ-Venezuela… .

Mục tiêu chính trị của Trump: Đây không đơn thuần là biện pháp nhập cư – mà là “đòn chính trị” tạo hình ảnh cứng rắn, thu hút cử tri bảo thủ. Tuy nhiên, nó tiếp tục làm sâu sắc thêm nỗi bất an, chia rẽ chính trị và xã hội.

Siết visa sinh viên – Đại học Harvard chỉ là điểm khởi đầu

Lệnh cấm sinh viên mới Harvard (5/6/2025): Trump ký sắc lệnh tạm dừng visa F‑, M‑, J‑ cho sinh viên quốc tế đăng ký vào Harvard, viện dẫn “an ninh quốc gia và hồ sơ chống người Do Thái”.

Ứng phó sinh viên và đại học: Hơn 6.800 sinh viên quốc tế Harvard đứng trước nguy cơ mất visa; đại học phải kiện liên bang ngay ngày 23/5 và tiếp tục thắng lệnh cấm tạm thời.

Tổn thất rộng lớn: Harvard đóng góp gần 45 tỉ USD vào nền kinh tế địa phương, duy trì hơn 15.500 việc làm; động thái này gây thiệt hại nặng cho Boston và toàn ngành giáo dục Mỹ.

Ảnh hưởng toàn ngành: Các trường như NYU, Columbia cũng bị đe doạ, tạo nên khủng hoảng về visa và đầu vào sinh viên nước ngoài. Điều này làm rõ xu hướng bài ngoại, khép môi trường học thuật.

Thuế quan tùy tiện – thách thức thị trường tự do

Dù không được đề cập trực tiếp trong yêu cầu này, thuế quan theo chính sách IEEPA đã bị bản án liên bang chặn vì vi phạm Hiến pháp và quyền của Quốc hội .

Cùng với các biện pháp nhập cư mạnh tay, việc áp thuế tự do gây lo ngại về giải pháp bảo hộ cứng rắn của chính quyền Trump, làm thị trường Mỹ mất đi tính đáng tin cậy và ảnh hưởng tiêu cực đến thương mại quốc tế.

Bỏ qua bảo vệ môi trường và đáy biển

Một số chính sách khác của Trump (thời hậu nhiệm) liên quan đến cắt giảm quỹ nghiên cứu môi trường, tháo bỏ quy định bảo vệ biển sâu, làm tăng lo ngại về an ninh môi trường, biến đổi khí hậu và trách nhiệm tài nguyên lâu dài .

Hành động này tiếp tục khẳng định hướng chính sách đơn phương, tập trung quyền lợi kinh tế mà coi nhẹ hậu quả môi trường – xã hội.

Khía cạnh	Hậu quả nội bộ	Hậu quả quốc tế
Chính trị – xã hội	Cực đoan hóa hành vi chính sách; kích hoạt phản kháng mạnh mẽ; khiến Hiến pháp và tam quyền kiểm soát đối mặt rủi ro lớn hơn.	Hình ảnh Mỹ “đặt lợi ích trên luật pháp”, giảm uy tín dân chủ.
Kinh tế	Dòng tiền đầu tư rút khỏi Mỹ; doanh nghiệp lo sợ chi phí tuân thủ thay đổi, an ninh chính sách yếu dần.	Đối tác quốc tế thận trọng khi hợp tác; Mỹ đối mặt cạnh tranh toàn cầu mạnh hơn.
Giáo dục & nhân lực	Thiệt hại ngành đại học; chảy máu chất xám (75% nhà khoa học cân nhắc rời Mỹ – Nature poll)	Các nền giáo dục khác như Canada, EU được lợi; Mỹ mất khả năng dẫn đầu công nghệ.
Quyền lực tổng thống	Xói mòn hệ thống checks and balances; quân đội bị lôi vào chính trị nội bộ; dân chủ bị thử thách.	Quốc gia khác có thể mô phỏng chính sách tương tự; tự do dân chủ toàn cầu bị ảnh hưởng tiêu cực.

Nhận định:

Những chính sách và hành động của Trump cho thấy một hệ sinh thái chính sách cực đoan hóa, từ nhập cư, giáo dục đến môi trường – tập trung quyền lực liên bang và giảm sự phản ứng đa chiều.

Hệ quả: chia rẽ nội bộ sâu sắc, rủi ro hiến pháp, mất nguồn nhân lực, ảnh hưởng niềm tin quốc tế và có thể dẫn đến việc giảm/tẩy chay vốn đầu tư vào Mỹ trong một thời gian.

Xu hướng toàn cầu: Mỹ đang hiến tặng quyền lực mềm và ưu thế nhân tài cho các nước khác; chắc chắn rất nhiều quốc gia, đặc biệt là các siêu cường đồng minh của Mỹ sẽ cân nhắc mô hình đa cực, đa liên kết hậu thời kỳ chịu ảnh hưởng của một nước Mỹ hùng mạnh và nắm giữ vai trò lãnh đạo toàn cầu.
....

Bài liên quan:

Trần Hồng Phong Blog

Thứ Ba, 10 tháng 6, 2025

Nước Mỹ chia rẽ do chính sách và thực thi quyền hành pháp của tổng thống Trump

Vũ trụ giả lập