Thứ Tư, 9 tháng 4, 2025

Thú chơi gốm sứ cổ



Thú chơi sưu tập gốm sứ cổ được nhiều người yêu thích và lành mạnh (minh hoạ của Chat GPT)
Hoa Văn

Nếu quý vị là một người yêu thích mỹ thuật, lịch sử, văn hoá, thích cảm nhận dấu vết thời gian một cách trực quan, có thể cầm nắm được, thì thú chơi và sưu tập đồ gốm sứ cổ (những món đồ trên 100 năm tuổi) là một lựa chọn rất đáng lưu ý. Sưu tập gốm sứ cổ không chỉ là thú chơi tao nhã, mà còn là hành trình văn hóa sâu sắc, giúp bạn mở rộng kiến thức lịch sử, nghệ thuật và gặp gỡ những người bạn đồng điệu về tinh thần.

* 10 lý do nên chọn chơi đồ cổ là gốm sứ
* Cách xem, đánh giá một món đồ sứ cổ

1. Vì sao nên chơi gốm sứ cổ?

Gốm sứ cổ không chỉ là món đồ trang trí, mà còn:

- Có giá trị lịch sử: là bằng chứng văn hóa, nghệ thuật của các thời kỳ.

- Giá trị thẩm mỹ cao: Mỗi món đồ là tác phẩm nghệ thuật độc đáo.

- Giá trị đầu tư: giá trị gốm sứ cổ thường tăng theo thời gian.

- Niềm vui và đam mê: Thỏa mãn đam mê nghệ thuật và khám phá văn hóa xưa.

2. Các dòng gốm sứ cổ tiêu biểu nên sưu tập

Tại Việt Nam, có một số dòng gốm sứ cổ nổi bật như:

- Gốm Chu Đậu: Thế kỷ 14-17, nổi tiếng hoa văn tinh xảo, men trắng xanh.

- Gốm Bát Tràng cổ: Nổi tiếng từ thế kỷ 14, men lam, men rạn độc đáo.

- Gốm men ngọc thời Lý – Trần: Thế kỷ 11-14, men ngọc xanh thanh khiết.

- Gốm hoa nâu thời Trần: Thế kỷ 13-14, họa tiết men nâu tự nhiên, phóng khoáng.

- Gốm cổ Nam Bộ (Lái Thiêu, Biên Hòa): Thế kỷ 18-20, men đa sắc, hoa văn sinh động. 


Đĩa gốm Chu Đậu thế kỷ XV, hiện vật tại Bảo tàng Dresden, Đức


3. Những bước cơ bản khi sưu tập gốm sứ cổ

Bước 1: Trang bị kiến thức căn bản về gốm sứ cổ

Trước khi bắt đầu sưu tập, bạn cần tìm hiểu:

- Lịch sử, niên đại từng dòng gốm.

- Đặc điểm nhận dạng men, hoa văn, kiểu dáng đặc trưng.

- Đọc sách, tài liệu tham khảo uy tín, như:

- “Gốm sứ cổ Việt Nam” (Trần Đình Sơn)

- “Cổ vật gốm sứ Việt Nam” (Nguyễn Đình Chiến)

- Thú chơi cổ ngoạn (Vương Hồng Sển)

Bước 2: Xác định rõ chủ đề và ngân sách

Chọn dòng gốm yêu thích để sưu tập chuyên sâu (Ví dụ: chỉ gốm Chu Đậu).

Xác định ngân sách rõ ràng cho mỗi món đồ để tránh chi tiêu vượt quá khả năng.

Bước 3: Tìm hiểu nơi mua gốm sứ cổ uy tín

Một số nguồn mua uy tín:

- Các cửa hàng đồ cổ uy tín tại Hà Nội (phố Hàng Gai, Hàng Bông, phố đồ cổ), TP.HCM (đường Lê Công Kiều).

- Các buổi đấu giá nghệ thuật (Lý Thị Auction, Chọn Auction).

- Người sưu tầm lâu năm, có uy tín trong giới đồ cổ.

- Các trang mạng xã hội, cửa hàng lâu năm, uy tín.

Bước 4: Học cách đánh giá chất lượng gốm sứ cổ

Khi xem đồ cổ, cần đánh giá kỹ:

- Men gốm: phải đúng màu sắc, độ bóng và có dấu hiệu thời gian tự nhiên.

- Hoa văn: sắc nét, rõ ràng, đặc trưng cho niên đại.

- Dấu vết thời gian: Các vết rạn tự nhiên, lớp men bị oxy hóa theo tuổi.

- Không bị sửa chữa, phục chế quá nhiều: giảm giá trị và tính cổ vật.

Bước 5: Cách bảo quản và trưng bày đồ gốm cổ

- Tránh ánh sáng trực tiếp, độ ẩm cao.

- Dùng tủ kính kín, có đèn LED chiếu sáng nhẹ nhàng.

- Lau chùi định kỳ bằng khăn mềm, tránh hóa chất.

- Đặt ở vị trí trang trọng, vừa tầm nhìn.

4. Các lưu ý khi sưu tập gốm sứ cổ

Luôn kiểm tra nguồn gốc xuất xứ:

- Nên yêu cầu giấy tờ (nếu có), lịch sử sở hữu, bảo chứng của chuyên gia.

Cẩn trọng với đồ giả, đồ mới làm giả cổ:

- Hãy nhờ các chuyên gia hoặc người chơi lâu năm kiểm tra giúp khi mới bắt đầu.

Tìm hiểu kỹ thuật chế tác đặc trưng từng thời kỳ:

- Đồ cổ thực sự luôn có nét riêng, đặc thù về kỹ thuật chế tác.

Không nóng vội:

- Chơi đồ cổ cần sự kiên nhẫn, đôi khi phải chờ đợi lâu mới tìm được món đồ như ý.

5. Một số món gốm cổ tiêu biểu để bắt đầu bộ sưu tập

Dưới đây là gợi ý vài món tiêu biểu, giá trị, phù hợp để bắt đầu chơi:

Bình gốm Chu Đậu hoa lam vẽ sen thế kỷ 15-16

- Giá trị tham khảo: 20-100 triệu đồng.

Chén trà Bát Tràng men rạn thời Nguyễn (thế kỷ 19)

- Giá trị tham khảo: 10-30 triệu đồng.

Đĩa gốm hoa nâu thời Trần (thế kỷ 13-14)

- Giá trị tham khảo: 30-50 triệu đồng.

Tượng sư tử men ngọc thời Lý – Trần (thế kỷ 11-13)

- Giá trị tham khảo: trên 100 triệu đồng.

Bình gốm Biên Hòa, Lái Thiêu đầu thế kỷ 20

- Giá trị tham khảo: 10-40 triệu đồng.

6. Cách gia nhập cộng đồng người chơi gốm sứ cổ

Tham gia các câu lạc bộ đồ cổ địa phương, hội nhóm Facebook, diễn đàn sưu tập cổ vật.

Tham dự các triển lãm, hội chợ đồ cổ định kỳ tại Hà Nội, TP.HCM.

Giao lưu thường xuyên với các chuyên gia, người chơi kinh nghiệm để học hỏi và chia sẻ đam mê.

7. Đạo đức người chơi gốm sứ cổ

Luôn tôn trọng giá trị văn hóa, không mua bán hàng giả.

Bảo vệ các di sản văn hóa, tuyệt đối không tham gia giao dịch đồ cổ trái phép.

Luôn sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức với cộng đồng sưu tập.

Kết luận

Sưu tập gốm sứ cổ không chỉ là thú chơi tao nhã, mà còn là hành trình văn hóa sâu sắc, giúp bạn mở rộng kiến thức lịch sử, nghệ thuật và gặp gỡ những người bạn đồng điệu về tinh thần.
....

10 lý do nên chọn chơi đồ cổ là gốm sứ

Chơi đồ cổ, đặc biệt là đồ sứ cổ, không chỉ là một thú vui mà còn mang lại nhiều giá trị về thẩm mỹ, phong thủy, đầu tư và kết nối cộng đồng. Có thể nói, chơi đồ cổ chất liệu gốm sứ là đơn giản, dễ dàng nhất so với những đồ cổ bằng chất liệu kim loại, giấy, vải ...vv.

Dưới đây là 10 lý do khiến việc sưu tầm đồ sứ cổ trở nên hấp dẫn:

1. Nhỏ gọn, dễ bảo quản

• Khác với các loại đồ cổ cồng kềnh như tượng gỗ, tranh khung lớn hay đồ đồng, đồ sứ nhẹ, nhỏ gọn, dễ trưng bày.

• Có thể đặt trong tủ kính, kệ sách, bàn làm việc mà không chiếm quá nhiều diện tích.

• Việc di chuyển, vận chuyển cũng dễ dàng hơn so với các loại đồ cổ khác.

2. Không hư hao theo thời gian (không cần chăm sóc nhiều)

• Đồ sứ có độ bền cực cao, không bị mục như gỗ, không gỉ như kim loại.

• Chỉ cần tránh rơi vỡ, không cần bảo dưỡng đặc biệt, không lo ẩm mốc, mối mọt như đồ cổ bằng chất liệu khác.

• Một số món đồ sứ cổ tồn tại hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm vẫn giữ nguyên vẻ đẹp như ban đầu.

3. Rất đẹp, thực sự là tác phẩm nghệ thuật

• Đồ sứ không chỉ là vật dụng mà còn là tác phẩm nghệ thuật, kết tinh từ kỹ thuật chế tác tinh xảo và văn hóa của từng thời đại.

• Các họa tiết trên đồ sứ cổ, từ men lam Huế, men ngọc Lý – Trần, đến gốm sứ thời Minh – Thanh đều thể hiện đỉnh cao của nghệ thuật gốm.

• Có thể dùng như đồ trang trí sang trọng, mang đến không gian đậm chất văn hóa, cổ điển nhưng vẫn tinh tế.

4. Để trong nhà mang lại sinh khí, điều tốt đẹp cho gia chủ

• Trong phong thủy, đồ sứ tượng trưng cho sự bền vững, ổn định, tài lộc và sự thịnh vượng.

• Một số loại đồ sứ như bình hút tài lộc, bát sứ vẽ rồng, tượng Quan Âm, tượng Phật Di Lặc… mang ý nghĩa tâm linh, giúp gia chủ gặp nhiều may mắn.

• Đồ sứ với hình hoa sen, cá chép, cửu long cũng giúp tạo năng lượng tích cực, mang lại sự an nhiên, thanh tịnh cho ngôi nhà.

5. Phổ biến, dễ giao lưu, mua bán

• Đồ sứ cổ là một trong những loại đồ cổ được săn lùng nhiều nhất, có thị trường rộng lớn và dễ giao dịch.

• Cộng đồng chơi đồ sứ cổ rất đông đảo, từ các hội nhóm trên Facebook, Zalo, diễn đàn đến những phiên chợ đồ cổ.

• Dễ dàng mua – bán, trao đổi, sưu tầm hơn so với các loại đồ cổ hiếm khác như vàng bạc, đồng, tranh sơn dầu.

6. Giá trị đầu tư cao, có thể tăng giá theo thời gian

• Nhiều món đồ sứ cổ có giá trị lịch sử, văn hóa, càng lâu đời càng đắt giá.

• Một số loại đồ sứ danh tiếng như gốm Chu Đậu, gốm Biên Hòa, gốm Bát Tràng cổ, đồ sứ ký kiểu thời Nguyễn ngày càng được săn lùng.

• Đầu tư vào đồ sứ không chỉ là đam mê, mà còn là hình thức đầu tư lâu dài, có thể sinh lợi nếu biết chọn đúng món đồ giá trị.

7. Phản ánh lịch sử và văn hóa dân tộc

• Đồ sứ cổ là chứng nhân lịch sử, phản ánh phong cách sống, nghệ thuật và tư tưởng của từng thời kỳ.

• Các hoa văn, họa tiết trên đồ sứ giúp ta hiểu rõ hơn về đời sống, tín ngưỡng và trình độ thủ công của cha ông.

• Một số món đồ sứ gắn liền với những sự kiện lịch sử, có giá trị sưu tầm đặc biệt, như đồ sứ ký kiểu của nhà Nguyễn, gốm Chu Đậu phát hiện trên tàu đắm thế kỷ 15…

8. Đa dạng về chủng loại, phù hợp với nhiều sở thích

• Đồ sứ cổ có nhiều dòng, từ gốm men xanh trắng, men rạn, men ngọc, gốm hoa nâu…, phù hợp với nhiều gu thẩm mỹ khác nhau.

• Người thích phong cách tối giản, tinh tế có thể chọn đồ sứ Nhật, đồ men ngọc Lý – Trần.

• Người thích họa tiết rực rỡ, sang trọng có thể tìm đến đồ sứ cung đình Huế, đồ gốm sứ thời Minh – Thanh.

• Có thể sưu tầm theo chủ đề: ấm chén, bát đĩa, tượng sứ, lọ hoa, bình phong thủy…

9. Dễ dàng trưng bày trong mọi không gian

• Đồ sứ phù hợp với cả không gian cổ điển lẫn hiện đại.

• Có thể trưng bày trên kệ gỗ, tủ kính, bàn trà, làm điểm nhấn cho không gian sống.

• Các món đồ nhỏ như ấm trà, chén sứ, bình mini có thể bày trên bàn làm việc, giúp thư giãn tinh thần.

10. Tạo sự kết nối với những người cùng đam mê

• Sưu tầm đồ sứ giúp mở rộng mối quan hệ với những người có chung sở thích, từ đó học hỏi thêm về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật.

• Tham gia vào các hội nhóm sưu tầm đồ cổ, gặp gỡ các bậc tiền bối trong giới chơi đồ sứ, chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức.

• Việc tìm kiếm, săn lùng những món đồ quý hiếm cũng là một hành trình thú vị, giúp người chơi cảm thấy thỏa mãn khi tìm được món đồ ưng ý.

Kết luận

Chơi đồ cổ nói chung và đồ sứ cổ nói riêng không chỉ là một thú vui mà còn mang nhiều giá trị thẩm mỹ, phong thủy, lịch sử và đầu tư. Với những ưu điểm như nhỏ gọn, bền đẹp, dễ bảo quản, có thể tăng giá trị theo thời gian, đồ sứ là lựa chọn hoàn hảo cho những ai yêu thích sưu tầm và trân trọng nét đẹp của quá khứ.
.....

Chiếc thạp gốm hoa nâu đời Trần này là được xếp là Bảo vật quốc gia, hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Hải Dương

Cách xem, đánh giá một món đồ sứ cổ

1. Xem xét tổng thể (cảm quan đầu tiên)

Khi tiếp xúc với món đồ cổ, việc đầu tiên là quan sát tổng thể, cảm nhận ban đầu về phong cách và thần thái của món đồ.

Lưu ý:

- Đồ cổ thật thường có sự cân đối, hài hòa.

- Cảm giác cầm chắc tay, vừa tầm và không quá nhẹ hay quá nặng so với kích thước.

2. Kích thước và hình dáng

Mỗi thời kỳ lịch sử có các kiểu dáng đặc trưng riêng.

Kích thước:

- Đồ sứ thời Minh - Thanh (Trung Quốc) thường có kích thước lớn, tạo hình cầu kỳ.

- Đồ sứ Việt Nam thời Lê, Trần, Nguyễn thường nhỏ gọn, thanh thoát hơn.

Hình dáng đặc trưng:

- Chóe: Thường miệng nhỏ, thân tròn lớn, trôn (đế) cao.

- Bình hoa cổ cao: Thon gọn, cổ nhỏ, thân cân xứng, miệng loe vừa phải.

- Đĩa, tô: Miệng rộng, lòng sâu, thành cong mềm mại.

Ví dụ:

Một chiếc chóe gốm Chu Đậu thế kỷ 15 thường có kích thước trung bình (cao 20-30cm), thân phình, miệng nhỏ, dáng chắc khỏe.

3. Nước men và chất men

Chất men là yếu tố rất quan trọng để nhận dạng đồ cổ:

- Men trắng xanh (men lam): Thế kỷ 14-17 phổ biến, đặc biệt gốm Chu Đậu và Bát Tràng.

- Men ngọc (xanh ngọc): Men dày, trong, mịn, màu xanh nhạt đến đậm (thời Lý – Trần).

- Men rạn: Có vết rạn chân chim tự nhiên, thường thấy thời Nguyễn, thế kỷ 18-19.

- Men hoa nâu: Men trắng ngà phủ bên dưới, hoa văn men nâu bên trên (thời Trần).

Cách kiểm tra men:

- Men cổ thường hơi bóng tự nhiên, không sáng loáng giả tạo.

- Có dấu hiệu oxy hóa nhẹ, thường hơi ngả màu vàng nhạt hoặc hơi xỉn màu.

Ví dụ:

Chiếc đĩa men lam Bát Tràng thế kỷ 17 sẽ có men trắng ngà, bóng nhẹ tự nhiên, hơi ngả vàng theo thời gian.

4. Màu sắc và họa tiết

Màu sắc và họa tiết là dấu hiệu quan trọng để phân biệt niên đại và xuất xứ:

Thời Lý – Trần:

- Hoa văn đơn giản, nhẹ nhàng (sen, lá đề, hoa cúc), màu sắc nhẹ nhàng.

Thời Lê – Mạc (Chu Đậu):

- Hoa văn tinh xảo, kỹ thuật vẽ sắc nét (hoa sen, chim muông, cá, mây).

Thời Nguyễn:

- Hoa văn cầu kỳ, men nhiều màu sắc rực rỡ (ngũ sắc, tam thái, mai lan cúc trúc).

Kiểm tra hoa văn thật giả:

- Hoa văn thật sắc nét, nhưng mềm mại tự nhiên.

- Đồ giả cổ thường hoa văn cứng, thô, thiếu sinh động, màu sắc không tự nhiên.

Ví dụ:

Chiếc bình Chu Đậu vẽ hoa sen, thế kỷ 16, hoa văn mảnh mai, tự nhiên, men lam màu xanh cobalt đậm đặc trưng.

5. Xem kỹ phần trôn (đế)

Đế của món đồ sứ cổ rất quan trọng để xác định tuổi đồ cổ:

Trôn thời cổ:

- Không quá đều, có dấu hiệu nung thủ công như các vết cháy, vết cát dính, trôn hơi lõm hoặc hơi gồ ghề.

Trôn thời hiện đại (mới sản xuất gần đây)

- Thường tròn đều hoàn hảo, sạch sẽ, không có dấu vết nung tự nhiên.

Dấu hiệu đáng lưu ý:

- Các vết xước nhẹ tự nhiên trên trôn do sử dụng lâu dài.

- Có dấu vết cắt gọt bằng tay không hoàn hảo (thời cổ).

Ví dụ:

Một chiếc chóe Bát Tràng thế kỷ 18 sẽ có trôn hơi cong, các vết cát nhỏ dính vào do kỹ thuật nung cổ xưa.

6. Dấu hiệu thời gian và sử dụng

Một món đồ cổ thực sự luôn có dấu hiệu thời gian tự nhiên:

- Vết rạn chân chim, men hơi xỉn hoặc đổi màu nhẹ tự nhiên.

- Có thể có một số vết xước, bong tróc nhỏ, nhưng tuyệt đối không làm mất giá trị mỹ thuật.

- Các dấu hiệu mòn nhẹ do sử dụng trong quá khứ.

Chú ý:

- Đồ giả cổ thường dấu vết rạn hoặc xỉn màu không tự nhiên, dễ nhận biết bằng cảm quan.

7. Dấu hiệu phục chế

Khi sưu tập đồ cổ, bạn phải quan sát kỹ xem có dấu hiệu sửa chữa, phục chế không:

- Kiểm tra kỹ bằng mắt thường, đèn pin hoặc kính lúp ở phần miệng, cổ, trôn.

- Dấu vết phục chế thường là màu sắc không đều, đường nối lộ rõ.

- Đồ phục chế nhẹ, khéo vẫn chấp nhận được, nhưng ảnh hưởng ít nhiều đến giá trị đồ cổ. 


Chiếc đĩa từ thời Bắc Tống này có tuổi khoảng một nghìn năm, là một loại đồ sứ hoàng gia. Giá chiếc đĩa này có thể lên tới trên 20 triệu USD, cực hiếm.

8. Một ví dụ thực tế cụ thể về cách xem đồ sứ cổ

Ví dụ: Xem và đánh giá một chiếc bình Chu Đậu hoa lam thế kỷ 15-16

- Kích thước: Cao khoảng 25cm, cân đối, dáng bình thanh thoát.

- Hình dáng: Bình cổ cao, thân hơi phình, miệng loe nhẹ cân đối.

- Men: Men lam trắng xanh, hơi ngả vàng nhẹ theo tuổi, có dấu vết oxy hóa nhẹ.

- Hoa văn: Hoa sen, lá sen được vẽ tay tinh xảo, mềm mại, màu xanh cobalt hơi loang tự nhiên.

- Trôn (đế): Không quá tròn, có vài hạt cát nhỏ bám, hơi lõm nhẹ, dấu hiệu nung thủ công rõ ràng.

- Dấu hiệu thời gian: Có vết rạn men nhẹ, tự nhiên; trôn có vết xước nhỏ.

- Phục chế: Không có dấu hiệu sửa chữa rõ ràng nào.

Kết luận: Đây là một món đồ sứ Chu Đậu cổ thực sự, đẹp, nguyên bản, giá trị sưu tập cao.

Kết luận

Việc xem và đánh giá một món đồ sứ cổ là cả một nghệ thuật, đòi hỏi bạn sự cẩn trọng, kiên nhẫn, và kiến thức chuyên môn vững chắc. Cần phải học hỏi, tìm hiểu thường xuyên để ngày càng hoàn thiện kỹ năng này, giúp quý vị tự tin hơn khi tham gia thú chơi gốm sứ cổ quý giá.
....

Bài liên quan:








Vũ trụ giả lập