Chủ Nhật, 15 tháng 6, 2025

Thú chơi đồ sứ cổ: đam mê, chọn lọc và tri thức



Từ chiếc bình men xanh kiểu dáng đời Nguyên này đã có rất nhiều thông tin thú vị liên quan có thể tìm hiểu: hoạ tiết, màu men, nguồn gốc, đời Nguyên có những sự kiện gì: thành tựu khoa học, nhân vật lịch sử? (minh hoạ của Chat GPT)

Trần Hồng Phong

Thú chơi đồ sứ cổ không đơn thuần là mua – trưng bày – khoe khoang, mà là một hành trình trải nghiệm, học hỏi, thẩm mỹ và trưởng thành. Không phải ai cũng có cơ hội sở hữu món đồ nghìn năm tuổi, nhưng ai cũng có thể trở thành người hiểu biết, trân trọng và yêu cái đẹp của quá khứ.
  • Thú chơi đồ cổ cho người mới bắt đầu 
  • Đừng quá tin vào các “chuyên gia” đồ cổ 
  • Thú chơi đồ cổ khi tuổi về già


1. Đồ sứ cổ thật sự rất hiếm và quý – phải tuỳ duyên mới gặp

Trong thế giới sưu tầm, đồ sứ cổ chân chính – đặc biệt từ các triều đại như Tống, Nguyên, Minh, Thanh – ngày nay rất hiếm, và giá trị của chúng cũng rất cao, đôi khi lên tới hàng trăm ngàn USD, thậm chí hàng triệu đô tại các phiên đấu giá quốc tế.

Vì vậy, nếu bạn nghĩ mình có thể “mua được một chiếc bình thời Tống với giá vài triệu đồng ngoài chợ trời” – hãy bình tĩnh. Chuyện đó gần như không thể. Nhưng nếu bạn có duyên – nghĩa là có kiến thức, thời gian, sự tinh ý và may mắn – thì một ngày nào đó, một món cổ vật thực sự có thể đến tay bạn.

2. Hầu hết thị trường là đồ mới làm, nhái, phục chế

Thực tế, 90–95% các món đồ đang rao bán trên thị trường là hàng mới làm, hàng nhái hoặc phục chế. Một số làm giả tinh vi, khó nhận biết, nhất là với người mới chơi. Do vậy, thú chơi đồ sứ cổ không tránh khỏi “học phí” – mua nhầm, bị lừa, hoặc rút ra bài học đắt giá.

Nhưng đó cũng là phần không thể thiếu trong hành trình học hỏi. Đừng nản – vì bạn càng va chạm, càng sai, thì càng tiến bộ nhanh. Người chơi có kinh nghiệm thường đã từng “trả giá” nhiều lần, rồi mới rút ra được nguyên tắc riêng cho mình.

3. Giá trị thật sự nằm ở tri thức – không chỉ ở món đồ

Một trong những điều thú vị nhất khi chơi đồ sứ cổ là: bạn sẽ được bước vào thế giới lịch sử, văn hoá và mỹ thuật cổ xưa. Mỗi món đồ – dù thật hay phục chế – đều mang hình hài, màu men, hoa văn, hiệu đề… gắn với một thời kỳ lịch sử cụ thể. Bạn có thể học hỏi:

- Sự khác nhau giữa men Tống và men Thanh.

- Hiệu đề của các lò Quan diêu, Dân diêu.

- Tinh thần Phật giáo, Nho giáo ẩn trong họa tiết.

- Đặc trưng của gốm Long Tuyền, Cảnh Đức Trấn, gốm Chu Đậu hay Bát Tràng cổ…

Và từ đó, niềm yêu thích vượt khỏi giá trị sở hữu – nó trở thành một hành trình học hỏi và chiêm nghiệm.

4. Không nên chạy theo số lượng – hãy chọn lọc có chủ đề

Một sai lầm phổ biến ở người mới chơi là: thấy gì cũng mua, vì “rẻ” hoặc “lạ mắt”. Nhưng điều đó nhanh chóng khiến bạn rơi vào mê cung hỗn tạp, khó quản lý, tốn tiền mà không đem lại chiều sâu.

Lời khuyên là: hãy chơi có chủ đề, ví dụ:

- Gốm men ngọc thời Tống

- Chén trà thời Minh – Thanh

- Đồ thờ ký kiểu thời Nguyễn

- Gốm men rạn Bát Tràng thế kỷ 18–19

- Gốm giao thương (gốm xuất khẩu sang Nhật, châu Âu)

Chỉ cần bạn sưu tập có định hướng, trên dưới 10 món cổ thật, có giá trị, có tư liệu rõ ràng – là đã quá đủ để gọi là một bộ sưu tập đáng tự hào.

5. Giao lưu – học hỏi – chia sẻ: phần cốt lõi của thú chơi

Chơi sứ cổ không nên là hành trình đơn độc. Hãy kết nối với những người cùng đam mê, cùng chia sẻ kiến thức, tư liệu, hình ảnh. Có thể là các hội nhóm trên mạng, các diễn đàn, hoặc những buổi offline nhỏ.

Thông qua giao lưu, bạn sẽ học hỏi được nhiều hơn – đồng thời giúp bản thân tránh những sai lầm không đáng có. Biết đâu chính bạn sẽ truyền cảm hứng cho người khác bước vào thế giới đầy màu sắc này.

Tạm kết

Thú chơi đồ sứ cổ không đơn thuần là mua – trưng bày – khoe khoang, mà là một hành trình trải nghiệm, học hỏi, thẩm mỹ và trưởng thành. Không phải ai cũng có cơ hội sở hữu món đồ nghìn năm tuổi, nhưng ai cũng có thể trở thành người hiểu biết, trân trọng và yêu cái đẹp của quá khứ.

“Chơi đồ cổ là chơi với thời gian – để hiểu, để giữ và để kể lại những câu chuyện đã ngủ quên trong đất.”


Thú chơi đồ cổ cho người mới bắt đầu

1. Xác định mục tiêu chơi

Hãy tự hỏi:

👉 Mình chơi vì đam mê, vì muốn tìm hiểu lịch sử?

👉 Hay vì muốn đầu tư lâu dài, sưu tầm có chọn lọc?

⚠️ Lưu ý: Nếu chỉ chơi theo trào lưu, bạn dễ bị cuốn vào việc mua hàng rẻ, hàng nhái mà không cảm nhận được giá trị thực sự của món đồ.

2. Bắt đầu bằng việc học – chứ không phải mua

Trước khi mua món đầu tiên, bạn nên:

📚 Đọc sách về gốm sứ cổ (gợi ý: “Gốm sứ Trung Hoa”, “Gốm cổ Việt Nam”)

🖼️ Xem ảnh các món trong bảo tàng, các bộ sưu tập có thẩm định

📺 Xem video, tài liệu, hoặc theo dõi các nhà sưu tập uy tín trên YouTube, Facebook

💡 Bạn càng xem nhiều, mắt bạn sẽ càng “tinh” – gọi là “nâng mắt chơi đồ”.

3. Chọn một chủ đề để bắt đầu

Đừng mua lan man. Hãy chọn một dòng phù hợp để tìm hiểu trước, ví dụ:

- Men ngọc Long Tuyền (đời Tống)

- Gốm Chu Đậu (thế kỷ 15 Việt Nam)

- Đồ thờ ký kiểu thời Nguyễn (Huế)

- Đồ sứ xuất khẩu sang Nhật, châu Âu (gốm giao thương)

🎯 Bắt đầu hẹp – sau sẽ mở rộng.

4. Đi thực tế – chợ đồ cổ, bảo tàng, hội nhóm

🏺 Ghé các chợ đồ cổ (như chợ Vạn Phúc, chợ đồ xưa tại Sài Gòn, Hà Nội)

🏛️ Thăm bảo tàng mỹ thuật, bảo tàng lịch sử

👥 Tham gia nhóm Facebook, diễn đàn, theo dõi những người chơi lâu năm

Đừng ngại hỏi, đừng ngại sai. Ai chơi cũng từng sai.

5. Mua món đầu tiên – với tinh thần học phí

👉 Nên chọn một món có giá trị học thuật, hình dáng rõ ràng, tầm 500.000 – 2 triệu.

Không quan trọng là thật hay giả, quan trọng là bạn hiểu được:

- Vì sao nó có hoa văn đó

- Men của nó khác gì với men hiện đại

- Nó mang dấu ấn thời nào

6. Ghi chép, chụp ảnh, lập hồ sơ từng món đồ

Khi đã mua vài món:

📒 Tạo một quyển sổ ghi chú về từng món: mô tả, nguồn gốc, ý nghĩa, ngày mua, giá mua

📷 Chụp ảnh từng góc độ (toàn cảnh, đáy, men, họa tiết…)

🧾 Ghi nhận ý kiến của người thẩm định (nếu có)

Việc này giúp bạn tự học từ chính bộ sưu tập của mình.

7. Chơi có trách nhiệm, không đầu cơ, không gian dối

💬 Không nên khoe khoang, thổi phồng món đồ

📈 Không chơi vì lướt sóng đầu tư

🫂 Hãy giao lưu, chia sẻ tri thức, và khiêm tốn học hỏi

📌 KẾT

Bắt đầu thú chơi đồ sứ cổ không khó, nhưng cần kiên nhẫn và đam mê thật sự.

Mỗi món đồ là một câu chuyện lịch sử, một chứng nhân thời gian. Việc bạn nâng niu, tìm hiểu, và trân trọng chúng chính là cách giữ gìn di sản văn hoá bằng trái tim của một người yêu cái đẹp.
...

Đừng quá tin vào các “chuyên gia” đồ cổ

I. Thực trạng: chuyên gia khắp nơi, nhưng không ai chịu trách nhiệm

Trong giới chơi đồ cổ – đặc biệt là đồ gốm sứ – không thiếu những người tự xưng là “chuyên gia”, “thầy”, “cao nhân”.

Chỉ cần vài năm chơi, tham gia vài diễn đàn, nhìn vài trăm món đồ, họ có thể phát biểu rất tự tin:

- “Đồ này là đời Thanh muộn, giả cổ.”

- “Chắc chắn là hàng Tống Long Tuyền, men chuẩn 100%.”

- “Đồ này lò Cảnh Đức Trấn, quý lắm đó.”

Nghe rất thuyết phục, thậm chí trích dẫn cả kiến thức niên đại, đặc trưng men, loại hoa văn… nhưng:

👉 Không ai chịu trách nhiệm nếu bạn mua nhầm.

👉 Không ai đền tiền nếu bạn tin và bị lừa.

Nhiều “chuyên gia” còn có mối quan hệ lợi ích với người bán, hoặc tự đứng ra bán sau khi “giám định”. Cũng không thiếu trường hợp nhận tiền “chấm đồ”, đưa ra nhận xét theo hướng có lợi cho người sở hữu món đồ.

II. Tự mình tìm hiểu – hành trình cần thiết của người chơi

Thực tế, bất kỳ thú chơi nào cũng phải bắt đầu bằng việc tự học, tự cảm nhận, và tự sai. Hãy đầu tư thời gian để: 

📖 Đọc sách về đồ gốm sứ cổ, lịch sử mỹ thuật, văn hóa các triều đại. 

📷 Quan sát hàng nghìn hình ảnh online từ bảo tàng, nhà sưu tập uy tín. 

📚 Ghi chú, so sánh từng loại men, hoa văn, dáng hình, dấu hiệu lão hóa…

Bí quyết nằm ở việc bạn luyện mắt, luyện cảm, và có khả năng đối chiếu.

Việc nghe nhận xét của người khác chỉ nên xem là thông tin tham khảo, chứ không phải kết luận cuối cùng.

III. Dùng ChatGPT để hỗ trợ giám định và so sánh

Ngày nay, bạn có thêm một công cụ cực kỳ hữu ích: trí tuệ nhân tạo như ChatGPT.

Bạn có thể mô tả món đồ của mình và yêu cầu gợi ý phân tích: kiểu men, loại hoa văn, khả năng niên đại.
Bạn có thể gửi ảnh đáy bình, hiệu đề, hoặc vết rạn men… để đối chiếu với mẫu chuẩn.

Bạn có thể nhờ ChatGPT tìm tài liệu, giải thích thuật ngữ (như “lão hóa men”, “dạng xương gốm”, “vết gỉ sắt”…) mà ít ai ngoài chuyên gia biết rõ.

👉 Dù không thay thế giám định thực tế, ChatGPT là một người bạn đồng hành khách quan, không vì lợi ích mà thiên vị. Quan trọng nhất: nó giúp bạn chủ động suy nghĩ và đánh giá.

IV. Không vì một món đồ giả mà buồn hay nản

Trong thế giới đồ cổ, món đồ bạn cho là “thật” hôm nay có thể bị xác định là “giả” vào ngày mai – và ngược lại. 

Có những tay chơi lâu năm từng chôn tiền tỷ vào đống đồ rởm, rồi sau đó vẫn tiếp tục đam mê.

Cũng có người bỏ cuộc sau vài cú lừa nhỏ – vì nghĩ mình bị xúc phạm, tổn thương.

🎯 Tôi thiển nghĩ, thái độ đúng là nên thế này: 

- Hãy xem mỗi món đồ là một bài học, mỗi lần “sai” là một lần tiến bộ.

- Cái quý là trải nghiệm, kiến thức và niềm vui khi được ngắm, tìm hiểu, đối chiếu.

- Đừng ép mình phải “có một món đồ quý” thì mới là người chơi thật sự.

👉 Chơi đồ cổ, trước hết là chơi với chính mình, với lòng kiên nhẫn và trí tò mò.

V. Tóm lại – Làm người chơi tỉnh táo

“Đừng vội tin ai, kể cả người nói rất hay. Nhưng cũng đừng cố chấp. Hãy thu thập ý kiến, rồi tự mình suy ngẫm.”

Nếu bạn xác định rõ ràng: 

- Đây là một thú chơi văn hóa, không phải một kênh đầu tư.

- Mỗi món đồ mang theo câu chuyện, kiến thức và hành trình khám phá.

- Và quan trọng nhất: không ai có thể giám định giùm bạn bằng trái tim và khối óc của chính bạn.

… thì bạn đã là một người chơi thực thụ rồi.
...

Thú chơi đồ cổ khi tuổi về già

Khi bước vào tuổi xế chiều, nhiều người cao tuổi bắt đầu tìm đến những thú vui nhẹ nhàng, tinh tế – không chỉ để giết thời gian mà còn để làm giàu đời sống tinh thần. Trong số đó, thú chơi đồ cổ được xem là một niềm vui đặc biệt, mang lại nhiều lợi ích vượt ngoài sự mong đợi.

1. Gợi nhớ quá khứ, gắn kết ký ức

Đồ cổ là dấu tích của thời gian. Một chiếc bình gốm cũ, một cái đồng hồ lên dây, hay chiếc bàn ủi than xưa… tất cả đều là chiếc cầu nối giữa hiện tại và quá khứ. Với người cao tuổi, mỗi món đồ cổ là một mảnh ký ức – có thể gợi nhớ thời thơ ấu, những ngày kháng chiến, hay tuổi trẻ hào hùng.

2. Giữ cho tâm trí luôn minh mẫn

Sưu tầm, phân biệt thật – giả, tìm hiểu nguồn gốc, men, hình dáng, văn hóa… là cả một quá trình khám phá đòi hỏi sự quan sát, suy luận và học hỏi không ngừng. Đây chính là “bài tập trí tuệ” tuyệt vời giúp người cao tuổi tránh được nguy cơ suy giảm trí nhớ, giữ cho tâm trí luôn linh hoạt.

3. Tạo nên niềm vui sống và cảm hứng mỗi ngày

Khác với việc ngồi xem TV hay đọc báo, việc chơi đồ cổ khiến người cao tuổi có mục tiêu mỗi ngày: hôm nay tìm hiểu về men Tam thái, ngày mai đến phiên chợ đồ xưa, cuối tuần đi tham quan nhà cổ, hoặc đơn giản là ngồi lau chùi món đồ yêu thích.

Niềm vui ấy tuy nhỏ nhưng tạo nên động lực sống tích cực. Đôi khi, chỉ cần một món đồ tìm được sau nhiều năm tìm kiếm cũng đủ khiến người sưu tầm xúc động rưng rưng.

4. Giao lưu, kết nối cộng đồng

Thú chơi đồ cổ không phải là cuộc hành trình cô độc. Người chơi có thể giao lưu với bạn bè cùng sở thích, tham gia hội nhóm, triển lãm, buổi đấu giá, hoặc chỉ đơn giản là uống trà trò chuyện về “một cái đĩa Chu Đậu có vết rạn đẹp như thơ”.

Từ đó, mạng lưới bạn bè được mở rộng, giúp người cao tuổi không cảm thấy cô đơn, đồng thời được chia sẻ, học hỏi và làm giàu thêm kiến thức.

5. Tìm hiểu văn hóa, mở rộng kiến thức

Chơi đồ cổ là dịp để người cao tuổi học lại lịch sử, địa lý, mỹ thuật – nhưng theo cách nhẹ nhàng, đầy cảm hứng. Khi cầm một món gốm thời Tống, người chơi sẽ tự hỏi: “Đời Tống là khi nào?”, “Men Thiên Mục có gì đặc biệt?”, “Gốm Cảnh Đức Trấn khác gì Chu Đậu?”…

Những câu hỏi ấy dẫn lối tới một hành trình khám phá văn hóa không bao giờ cạn.

6. Một hình thức đầu tư thận trọng và thú vị

Dù không nên xem đồ cổ là công cụ đầu tư chính, nhưng với kiến thức và kinh nghiệm, người chơi có thể sở hữu những món đồ tăng giá trị theo thời gian. Ngay cả khi không bán, đó vẫn là tài sản quý giá – cả về vật chất lẫn tinh thần – để lại cho con cháu.

Tóm lại:

Hãy bắt đầu bằng những món đồ nhỏ, giá vừa phải nhưng có câu chuyện.

Đừng vội tin vào ai gọi mình là “chuyên gia”. Tự tìm hiểu, tự trải nghiệm mới là điều thú vị nhất.

Chơi vì yêu thích, vì đam mê, không vì lời – lỗ.

Và quan trọng nhất, hãy để mỗi món đồ là một người bạn tâm giao tuổi già.
....

Bài liên quan:

Vũ trụ giả lập