Bình bách hoa là sản phẩm nổi tiếng của gốm Biên Hoà, không lẫn vào đâu được. Đây là những sản phẩm phục dựng theo phong cách xưa (nguồn ảnh: internet)
Lịch sử hình thành và phát triển
Gốm Biên Hoà là một dòng gốm nghệ thuật nổi tiếng của miền Nam Việt Nam, có nguồn gốc từ tỉnh Đồng Nai – đặc biệt là khu vực TP. Biên Hoà. Dòng gốm này hình thành vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, gắn liền với sự ra đời của Trường Mỹ nghệ thực hành Biên Hoà (năm 1903), do người Pháp thành lập với mục tiêu phát triển thủ công mỹ nghệ bản địa.
Dưới sự dẫn dắt của các nghệ nhân và giáo viên Pháp – Việt, gốm Biên Hoà nhanh chóng phát triển mạnh mẽ, trở thành một trung tâm sản xuất gốm mỹ thuật lớn, có tiếng vang trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài. Thập niên 1930–1940 là thời kỳ cực thịnh của gốm Biên Hoà.
Đặc điểm kỹ thuật và màu men
• Chất liệu: Gốm Biên Hoà sử dụng đất sét trắng hoặc vàng nhạt tại địa phương, được tinh luyện kỹ.
• Nung hai lần: Sản phẩm thường được nung ở nhiệt độ cao (1.000 – 1.200 độ C), giúp gốm chắc, men bền.
• Men đặc trưng: Gốm Biên Hoà nổi bật với men xanh đồng, men xanh rêu, men nâu, và đặc biệt là men da lươn bóng. Màu men sâu, trầm, không loè loẹt nhưng rất sang trọng.
• Chạm nổi và đắp nổi: Kỹ thuật điêu luyện giúp tạo ra các họa tiết sống động, có chiều sâu.
Hoa văn và giá trị nghệ thuật
• Chủ đề trang trí: Gốm Biên Hoà thường thể hiện hình ảnh long, lân, quy, phụng, hoa sen, cá chép, thiếu nữ, phong cảnh Nam Bộ, ảnh hưởng sâu sắc từ mỹ thuật Á Đông.
• Tính nghệ thuật cao: Không đơn thuần là đồ gia dụng, gốm Biên Hoà hướng đến gốm mỹ thuật, mang tính trang trí, thể hiện phong cách thanh nhã, kết hợp hài hoà giữa truyền thống Việt và ảnh hưởng châu Âu (Art Deco).
• Tác phẩm độc bản: Nhiều sản phẩm là hàng thủ công độc bản, có giá trị sưu tập cao.
Các dòng sản phẩm tiêu biểu
• Bình: bình bách hoa: màu sắc tươi sáng, rực rỡ sắc đỏ tươi, vàng, chạm khắc hàng trăm bông hoa các loại, đan chen nhau.
• Tượng gốm: Tượng Phật, tượng thiếu nữ Nam Bộ, tượng thú linh.
• Chậu, bình, lọ: Lọ lục bình, chậu kiểng, bình đựng trà, gạt tàn.
• Bộ ấm trà, đĩa, bát, hũ: Sản phẩm gia dụng nhưng có trang trí cầu kỳ.
• Bảng phù điêu treo tường: Diễn tả cảnh sinh hoạt, lịch sử, nghệ thuật dân gian.
Sản phẩm đặc biệt và giá trị sưu tầm
Nhiều tác phẩm gốm Biên Hoà hiện nay được giới sưu tập trong và ngoài nước tìm kiếm, đặc biệt là:
• Bình bách hoa,
• Tượng rồng, tượng thiếu nữ đắp nổi men xanh đồng.
• Lọ men da lươn vẽ hoa văn Art Deco thập niên 1930.
• Bình lục bình lớn vẽ sen, cá chép men rêu cổ.
• Các tác phẩm có ký hiệu “BH” hoặc “Ecole Bien Hoa” dưới đáy – dấu hiệu gốc của trường Mỹ nghệ.
Tình trạng hiện tại và bảo tồn
Ngày nay, gốm Biên Hoà không còn sản xuất đại trà như trước do mất nguồn nhân lực, cạnh tranh từ gốm công nghiệp. Tuy nhiên, một số nghệ nhân và cơ sở tại Đồng Nai vẫn gìn giữ nghề và tái hiện dòng gốm cổ. Một số viện bảo tàng, nhà sưu tập tư nhân trong nước và quốc tế đã lưu giữ, phục hồi và quảng bá dòng gốm quý giá này.
Tại thành phố Biên Hoà đang có Công ty gốm Biên Hoà với các sản phẩm đa dạng, chất lượng rất cao, giữ được nét truyền thống, đặc trưng. Được nhiều người yêu thích, sưu tập. Anh Mai Thanh Xin, Giám đốc Công ty Gốm Biên Hòa chia sẻ: "Gốm Biên Hòa là dòng gốm cổ có tuổi đời hơn 100 năm với lối khắc chìm đặc trưng và màu men độc lạ từ thiên nhiên không loại gốm nào có. Gần đây, giới chơi đồ cổ đã bắt đầu tìm hiểu và yêu chuộng dòng gốm này. Gốm Biên Hòa hiện nay là dòng gốm được phục dựng theo các nguyên tắc và qui cách cổ chứ không phải là gốm cổ nhưng vẫn được giới mộ điệu ưu ái săn lùng đó là do giá trị đặc biệt mà dòng gốm này sở hữu".
Kết luận: một món quà truyền thống tuyệt vời!
Gốm Biên Hoà là biểu tượng của sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa tinh hoa mỹ thuật Á Đông và ảnh hưởng châu Âu. Với nét đẹp cổ kính, màu men đặc trưng và kỹ thuật chế tác công phu, gốm Biên Hoà không chỉ là sản phẩm gốm mà còn là di sản văn hóa đặc sắc của miền Nam Việt Nam, rất xứng đáng được bảo tồn và phát huy giá trị.
Hiện nay (năm 2025), các sản phẩm thương hiệu gốm Biên Hoà vẫn đang được sản xuất. Chất lượng cao, tuyệt đẹp, giá bán cũng vừa tầm: từ 1-3 triệu đồng cho một sản phẩm kích thước phổ thông.
Nếu quý vị là Việt kiều, hay muốn tặng một món quà Việt Nam truyền thống cho người nước ngoài, hay người thân - một chiếc bình bách hoa Biên Hoà chắc chắn là lựa chọn tuyệt vời.
....
Hãy cùng ngắm một số sản phẩm gốm Biên Hoà, xưa và nay:
Hoa Văn
Nếu bạn có dịp nhìn thấy một bình hoa sứ màu sắc rực rỡ đỏ, vàng, xanh, trắng, với hàng trăm bông hoa lớn nhỏ xen kỹ nhau, phủ kín cả thân bình, nét chạm khắc chìm nổi tinh tế, thì hầu như chắc chắn đó là chiếc bình bách hoa nổi tiếng của lò gốm Biên Hoà, có lịch sử trên 100 năm, không lẫn vào đâu. Nếu đó không phải là một món đồ cổ (trên 100 năm), thì hẳn là một sản phẩm phục dựng theo phong cách xưa, chất lượng rất cao.
Lịch sử hình thành và phát triển
Gốm Biên Hoà là một dòng gốm nghệ thuật nổi tiếng của miền Nam Việt Nam, có nguồn gốc từ tỉnh Đồng Nai – đặc biệt là khu vực TP. Biên Hoà. Dòng gốm này hình thành vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, gắn liền với sự ra đời của Trường Mỹ nghệ thực hành Biên Hoà (năm 1903), do người Pháp thành lập với mục tiêu phát triển thủ công mỹ nghệ bản địa.
Dưới sự dẫn dắt của các nghệ nhân và giáo viên Pháp – Việt, gốm Biên Hoà nhanh chóng phát triển mạnh mẽ, trở thành một trung tâm sản xuất gốm mỹ thuật lớn, có tiếng vang trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài. Thập niên 1930–1940 là thời kỳ cực thịnh của gốm Biên Hoà.
Đặc điểm kỹ thuật và màu men
• Chất liệu: Gốm Biên Hoà sử dụng đất sét trắng hoặc vàng nhạt tại địa phương, được tinh luyện kỹ.
• Nung hai lần: Sản phẩm thường được nung ở nhiệt độ cao (1.000 – 1.200 độ C), giúp gốm chắc, men bền.
• Men đặc trưng: Gốm Biên Hoà nổi bật với men xanh đồng, men xanh rêu, men nâu, và đặc biệt là men da lươn bóng. Màu men sâu, trầm, không loè loẹt nhưng rất sang trọng.
• Chạm nổi và đắp nổi: Kỹ thuật điêu luyện giúp tạo ra các họa tiết sống động, có chiều sâu.
Hoa văn và giá trị nghệ thuật
• Chủ đề trang trí: Gốm Biên Hoà thường thể hiện hình ảnh long, lân, quy, phụng, hoa sen, cá chép, thiếu nữ, phong cảnh Nam Bộ, ảnh hưởng sâu sắc từ mỹ thuật Á Đông.
• Tính nghệ thuật cao: Không đơn thuần là đồ gia dụng, gốm Biên Hoà hướng đến gốm mỹ thuật, mang tính trang trí, thể hiện phong cách thanh nhã, kết hợp hài hoà giữa truyền thống Việt và ảnh hưởng châu Âu (Art Deco).
• Tác phẩm độc bản: Nhiều sản phẩm là hàng thủ công độc bản, có giá trị sưu tập cao.
Các dòng sản phẩm tiêu biểu
• Bình: bình bách hoa: màu sắc tươi sáng, rực rỡ sắc đỏ tươi, vàng, chạm khắc hàng trăm bông hoa các loại, đan chen nhau.
• Tượng gốm: Tượng Phật, tượng thiếu nữ Nam Bộ, tượng thú linh.
• Chậu, bình, lọ: Lọ lục bình, chậu kiểng, bình đựng trà, gạt tàn.
• Bộ ấm trà, đĩa, bát, hũ: Sản phẩm gia dụng nhưng có trang trí cầu kỳ.
• Bảng phù điêu treo tường: Diễn tả cảnh sinh hoạt, lịch sử, nghệ thuật dân gian.
Sản phẩm đặc biệt và giá trị sưu tầm
Nhiều tác phẩm gốm Biên Hoà hiện nay được giới sưu tập trong và ngoài nước tìm kiếm, đặc biệt là:
• Bình bách hoa,
• Tượng rồng, tượng thiếu nữ đắp nổi men xanh đồng.
• Lọ men da lươn vẽ hoa văn Art Deco thập niên 1930.
• Bình lục bình lớn vẽ sen, cá chép men rêu cổ.
• Các tác phẩm có ký hiệu “BH” hoặc “Ecole Bien Hoa” dưới đáy – dấu hiệu gốc của trường Mỹ nghệ.
Tình trạng hiện tại và bảo tồn
Ngày nay, gốm Biên Hoà không còn sản xuất đại trà như trước do mất nguồn nhân lực, cạnh tranh từ gốm công nghiệp. Tuy nhiên, một số nghệ nhân và cơ sở tại Đồng Nai vẫn gìn giữ nghề và tái hiện dòng gốm cổ. Một số viện bảo tàng, nhà sưu tập tư nhân trong nước và quốc tế đã lưu giữ, phục hồi và quảng bá dòng gốm quý giá này.
Tại thành phố Biên Hoà đang có Công ty gốm Biên Hoà với các sản phẩm đa dạng, chất lượng rất cao, giữ được nét truyền thống, đặc trưng. Được nhiều người yêu thích, sưu tập. Anh Mai Thanh Xin, Giám đốc Công ty Gốm Biên Hòa chia sẻ: "Gốm Biên Hòa là dòng gốm cổ có tuổi đời hơn 100 năm với lối khắc chìm đặc trưng và màu men độc lạ từ thiên nhiên không loại gốm nào có. Gần đây, giới chơi đồ cổ đã bắt đầu tìm hiểu và yêu chuộng dòng gốm này. Gốm Biên Hòa hiện nay là dòng gốm được phục dựng theo các nguyên tắc và qui cách cổ chứ không phải là gốm cổ nhưng vẫn được giới mộ điệu ưu ái săn lùng đó là do giá trị đặc biệt mà dòng gốm này sở hữu".
Kết luận: một món quà truyền thống tuyệt vời!
Gốm Biên Hoà là biểu tượng của sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa tinh hoa mỹ thuật Á Đông và ảnh hưởng châu Âu. Với nét đẹp cổ kính, màu men đặc trưng và kỹ thuật chế tác công phu, gốm Biên Hoà không chỉ là sản phẩm gốm mà còn là di sản văn hóa đặc sắc của miền Nam Việt Nam, rất xứng đáng được bảo tồn và phát huy giá trị.
Hiện nay (năm 2025), các sản phẩm thương hiệu gốm Biên Hoà vẫn đang được sản xuất. Chất lượng cao, tuyệt đẹp, giá bán cũng vừa tầm: từ 1-3 triệu đồng cho một sản phẩm kích thước phổ thông.
Nếu quý vị là Việt kiều, hay muốn tặng một món quà Việt Nam truyền thống cho người nước ngoài, hay người thân - một chiếc bình bách hoa Biên Hoà chắc chắn là lựa chọn tuyệt vời.
....
Hãy cùng ngắm một số sản phẩm gốm Biên Hoà, xưa và nay:
Bình cổ, gốm Biên Hoà
Đĩa gốm Biên Hoà, sản xuất thời gian gần đây
Bình cổ, gốm Biên Hoà
......
Sản phẩm của Cty gốm Biên Hoà năm 2025 - hiện đại & truyền thống:
......
Bài liên quan:
